Licht is een instrument om ervoor te zorgen dat we kunnen zien waar we zijn en wat we doen. Maar los van het praktische aspect, heeft licht ook een mentaal effect op ons. We zijn immers bekend met het fenomeen ‘winterdepressie’, dat de kop opsteekt wanneer de dagen korter worden. Het kan dan ook niet anders dan dat licht ook een effect heeft op onze prestaties in het dagelijks leven. We zoomen in op het effect van licht op je werkprestaties en mogelijke maatregelen.
Blauw licht en hormonen
Ons lichaam is ingesteld op daglicht en een natuurlijk verloop daarvan. Dit is ook een reden waarom het functioneren bij astronauten een thema van aandacht is. Werken we op een kantoor, achter een beeldscherm, dan doet dat iets met ons. De concentratie blauw licht is dan onnatuurlijk hoog. Dit wekt de productie van het hormoon cortisol op, wat ook wel het ‘stresshormoon’ wordt genoemd. Ook remt het de productie van melatonine af, het zogenaamde ‘slaaphormoon’. De aanwezigheid van ‘koud’ kunstlicht, zoals dat van tl-buizen, draagt hier op een negatieve manier aan bij. Een led paneel kan verschillende kleurtemperaturen produceren – en dus minder blauw licht – en is daarom een betere keuze voor kunstlicht in een ruimte waar men lange tijd achter elkaar aan het werk is.
Stress en nachtrust
Een teveel aan blauw licht geeft ons dus een gevoel van stress. Stress is van negatieve invloed op het functioneren. Het zorgt voor het verliezen van overzicht, onnauwkeurigheden en uiteindelijk ook lichamelijke klachten die het functioneren verder benadelen. Stress kan bijdragen aan een slechte nachtrust, wat extra ongunstig is omdat een teveel aan blauw licht dus ook zorgt voor een verminderde productie van het slaaphormoon melatonine. Wanneer de nachtrust te lang slecht is, gaat ons functioneren steeds verder achteruit. Dit kan voor meer stress zorgen en op termijn zelfs voor overspannenheid. Daarom is het belangrijk om voldoende in aanraking te komen met daglicht gedurende de werkdag en de werkomgeving van kunstlicht te voorzien in een warmere kleurtemperatuur. Wat betreft onze beeldschermen kunnen we een blauwlichtfilter instellen, of zelf de kleurweergave van het beeldscherm aanpassen. Een blauwlichtfilter is ook mogelijk op smartphones en tablets.
Te weinig licht
Een gebrek aan licht is ook ongunstig voor onze werkprestaties. Wanneer er onvoldoende licht is op onze werklocatie, dan kan dat leiden tot fouten en soms zelfs tot ongelukken. Vooral in risicovolle beroepen is het daarom van levensbelang dat er met voldoende licht gewerkt wordt. Wanneer er een gebrek aan licht is wanneer we veel moeten lezen of schrijven, dan levert dit ten eerste tijdverlies op en ten tweede hoofdpijn en vermoeide ogen. Je ogen moeten dan immers harder werken dan ze gewend zijn zodat jij kunt zien wat er op de pagina staat.
Mogelijke maatregelen
Er kunnen nog verdere maatregelen genomen worden om de lichtsituatie te verbeteren ten bate van de werkprestaties. Probeer in eerste instantie werkplekken dichter bij ramen te plaatsen, zodat medewerkers kunnen profiteren van de positieve effecten van daglicht. Let hierbij wel op dat er geen spiegeling op beeldschermen of brillen ontstaat en geen verblinding door scherp licht. Om dat laatste te voorkomen, kunnen beeldschermen op werkplekken in een kijkrichting gezet worden die parallel is aan het raam. Het voordeel daarvan is dat men niet tegen het daglicht in hoeft te kijken én wanneer de rug naar het raam gekeerd is valt het daglicht niet op het beeldscherm. Is daglicht echt niet beschikbaar tijdens de werkzaamheden, zorg dat dat er voldoende pauzes ingelast kunnen worden om het daglicht even op te kunnen zoeken. Wat ook het overwegen waard is, is de aanschaf van daglichtlampen of een dynamisch lichtsysteem (zoals led panels), waarmee zonlicht nagebootst kan worden.
Nachtdiensten
In sommige beroepen is het onvermijdelijk dat mensen te maken krijgen met nachtdiensten. Deze zetten het normale dag-en-nachtritme op z’n kop, en daar krijgt je lichaam last van. Vaak ontwikkelen mensen met nachtdiensten slaapstoornissen en gezondheidsklachten die de werkprestaties niet ten goede komen. Het is beter voor het lichaam om niet te veel aaneengesloten nachtdiensten te werken. Roosters met een beperkt aantal aangesloten diensten, het liefst twee, zouden daarom eigenlijk de voorkeur moeten krijgen. Vooral bij medewerkers op gevorderde leeftijd werkt dit beter. Jongere werknemers kunnen vaak de onregelmatigheid nog wel aan, maar ook zij zullen op den duur problemen gaan ontwikkelen door het verstoorde bioritme.
