Als zzp’er ben je in je eentje verantwoordelijk voor de processen en werkzaamheden van je bedrijf. Je hebt zelden veel zekerheid voor de toekomst, dus je werkt hard om je klanten binnen te halen en te behouden. Je bent daarbij geneigd om over je eigen grenzen heen te gaan, omdat je grote mate van verantwoordelijkheid voelt. Het gevolg daarvan is dat je overspannen kunt raken, of zelfs tegen een burn-out kunt aanlopen. Overspannen zijn is slecht nieuws, want dat houdt in dat je het werk dat je juist probeert te behouden niet meer op een normale manier kunt uitvoeren. Wat kun je doen om als zzp’er overspannenheid te voorkomen?
Wanneer ben je overspannen?
Hoe weet je of je overspannen bent? En wat is het verschil met een burn-out? Het is belangrijk om dat eerst vast te stellen. Het is tegenwoordig de trend om overspannenheid een burn-out te noemen. Een deel van de symptomen van overspannen zijn – zoals onrust, slapeloosheid en concentratieverlies – komt inderdaad overheen met die van een burn-out. Maar tussen overspannenheid en een burn-out zit wel degelijk een verschil, en dat zit hem vooral in de ernst en de duur van de klachten. In het geval van overspannenheid gaat het om overbelasting door te hoge belasting of eisen die je draagkracht overstijgen. Dit is doorgaans binnen een relatief korte periode (hoogstens enkele maanden). Het herstellen hiervan kost ongeveer zes weken.
Burn-out
Een burn-out ontstaat als je jarenlang over je grenzen gegaan bent en je reserves hebt opgebruikt. Het gevolg daarvan is totale uitputting, waar door er geen energie meer over is voor eenvoudige zaken als huishoudelijke zaken, het maken van een wandeling, sociaal contact en prikkels zoals televisie kijken. In dit laatste geval kunnen antidepressiva noodzakelijk zijn om weer op de been te komen en kan het herstel erg lang duren. Vaak zijn ingrijpende veranderingen in je werksituatie nodig om je werk weer aan te kunnen.
Plannen
Een belangrijke factor in het overspannen raken, is het verliezen van het overzicht over je taken. Dit zorgt voor een gevoel van onrust, waardoor je nooit kunt ontspannen. Hoewel het je wat extra tijd kost, is het verstandig om je taken te gaan inplannen in een agenda. Schat ruim in hoeveel tijd je voor een taak nodig denkt te hebben en verspreid zo je taken over je werkweek op volgorde van deadline. Nu heb je inzichtelijk gemaakt hoeveel tijd je werkelijk nodig hebt, wat je de rust kan geven van de wetenschap dat je je werk op tijd gedaan kunt krijgen. Ook kun je hierdoor inschatten of je nieuwe klussen kunt aannemen of niet.
Normale werkweek
Dat je zzp’er bent, hoeft niet te betekenen dat je ieder moment van de dag moet werken. Probeer zoveel mogelijk een vast werkritme te ontwikkelen waarbij er ook ruimte voor rust is. Houd je weekenden en avonden zoveel mogelijk vrij, zodat je normale werkdagen creëert waarbij ontspanning ingebouwd zit. Jij hebt net zoveel recht als een ander die wel in loondienst is om ’s avonds en in het weekend vrij te zijn en niet met werk bezig te hoeven zijn. Daarbij kan het helpen om je werkplek niet in een ruimte te hebben waar je ook moet kunnen ontspannen, zoals de woonkamer. Zoek liever een aparte werkruimte.
Vakantie
Vakantie inplannen is lastig voor een zzp’er, want dit betekent dat je een tijdje lang je klanten niet kunt bedienen. Daarom gunnen zelfstandigen zichzelf niet zo vaak vakantie, en dat is eigenlijk heel ongezond, want je hebt het gewoon nodig om op z’n tijd los te komen van je werk. Plan vooruit en laat je opdrachtgevers ruim op tijd weten wanneer je even niet beschikbaar bent. Zo kunnen zij daar rekening mee houden en kan het werk dat nodig is om jouw vakantie heen gepland worden. Daar zal allicht begrip voor zijn; jouw opdrachtgevers willen zelf immers ook op vakantie kunnen.
Signalen van overspannenheid
Ontwikkel je klachten als slechts slapen, een constant gevoel van onrust en kun je je slecht concentreren? Dit zijn signalen van het overspannen raken die je niet moet negeren. Je doet er verstandig aan om hier met de huisarts over te praten. Die je gaat je waarschijnlijk iets vertellen wat je niet wilt horen, namelijk dat je rustiger aan moet doen met werken, maar daar kun je naar luisteren of je kunt het negeren, in welk geval je een burn-out kweekt waar je nog veel langer last van gaat hebben. Wees dus verstandig en luister naar je lichaam.
